Afgelopen week was het koningsdag. Willem Alexander, Maxima, Amalia, Alexia en Ariane vormen voor zover wij zien, een gelukkig gezin.
Op Koningsdag stond in het Nederlands Dagblad op de voorpagina een foto van het koninklijk gezin met ……. jawel: de paus. Zij zijn het weekend daarvoor op privé-audiëntie geweest bij de Argentijnse paus. Over de inhoud van het gesprek is niets bekend gemaakt. Het is dus pure speculatie wat ik als mogelijkheid zie. Maxima is katholiek uit Argentinië. In Zuid-Amerika zijn de katholieken nog gewoon af en toe te gaan biechten. Wellicht is ze daarvoor naar de paus geweest, want de paus is zeg maar de pastoor van alle katholieke staatshoofden. In elk gezin is er wel eens wat onenigheid. Ook in het koninklijk gezin van Maxima zal er wel eens wat zijn.
Best kans dat zij van de paus persoonlijk de brief Amoris Laetitia over het gezin hebben ontvangen.
Ik wil u graag wat dingen uit deze brief vertellen.
De paus schrijft dat de geschiedenis belast is met uitspattingen van patriarchale structuren die de vrouw als minderwaardig beschouwden. Vader en moeder spelen echter beiden een eigen onvervangbare rol in het gezin en aan kinderen mag een van beiden niet bewust onthouden worden. In nr. 81 schrijft hij: “Een kind dient geboren te worden uit liefde en niet door andere middelen want het dient de vrucht te zijn van de specifieke echtelijke liefdesdaad van zijn ouders”. In nr 252 voegt hij er wel aan toe dat een ouder die samenwoont met een kind steun en troost moet vinden bij de andere gezinnen die de christelijke gemeenschap vormen, evenals bij de pastores.
Over het niet-katholieke gezin zegt de paus: “Ieder die een gezin in deze wereld wil stichten, dat kinderen leert het kwaad te overwinnen ….. vindt onze dankbaarheid en waardering, ongeacht tot welke …. godsdienst het gezin ook behoort.. (nr. 77).
De paus spreekt niet afwijzend of veroordelend over mensen die samenwonen of alleen burgerlijk gehuwd zijn. Over samenwonenden, alleen burgerlijk gehuwden, gescheiden en hertrouwde mensen zegt de paus: “de kerk kijkt met de liefdevolle blik van Christus naar hen … bemoedigt hen het goede te doen, voor elkaar met liefde te zorgen en zich ten dienste te stellen van de gemeenschap waarin zij leven en werken” (nr. 78)
En in nr. 295: “de kerk moet de gelegenheden aangrijpen om met geduld en fijngevoeligheid samenwonenden of alleen burgerlijk gehuwden te begeleiden op de weg naar de volheid van het huwelijk”.
En dan in nr 79 over moeilijke situaties en gewonde gezinnen, dus over gescheiden gezinnen en onvolledige gezinnen: “er is niet altijd sprake van schuld en vrije keuze … Daarom moeten we oordelen vermijden die geen rekening houden met de complexiteit van de verschillende situaties, en moeten we ook zien hoe die mensen lijden.”
Over vergeving: nr 104: “Hoe vrede sluiten? Moet ik op de knieën? Neen! Een klein gebaar volstaat, een dingetje, en de saamhorigheid in het gezin keert terug”. Niemand kan zeggen dat vergeving eenvoudig is, maar het is mogelijk en wenselijk wanneer we werden beledigd of in de steek gelaten. “(106)
Over seksualiteit schrijft hij ook positief, en niet afwijzend: nr. 150: “God zelf creëerde seksualiteit, die een geweldige gave is aan zijn schepselen. … Het is niet waar dat de Kerk gewoon seksualiteit tolereert door de noodzaak van de voortplanting. … Maar seksualiteit is ook niet een middel tot louter bevrediging of vermaak; het is een interpersoonlijke taal waarin de ander serieus genomen wordt in zijn of haar onschendbare waardigheid. … De erotische dimensie moet gezien worden als een gave van God die de relatie van de echtgenoten verrijkt.”
154/156 “De geslachtsdaad moet een daad van liefde blijven. Liefde sluit elke vorm van onderwerping uit, waarbij de vrouw een dienares of slaaf van haar echtgenoot zou kunnen worden.. “.
Dan over situaties waarin een vrouw ongewenst zwanger is: 166: “Wanneer een kind onder niet-gewilde omstandigheden ter wereld komt, moeten de ouders en andere familieleden al het mogelijke doen om dat kind te accepteren … met openheid en affectie … om te vermijden dat een kind van zichzelf denkt dat het niets waard is. ..”
Dan gaat de paus specifiek in op de situatie van gescheiden en hertrouwde mensen. Daarover is tijdens de synodes het meeste discussie geweest.
Nr.246: “Christelijke gemeenschappen mogen gescheiden ouders met een nieuwe relatie niet aan hun lot overlaten… Ze moeten hen integendeel omarmen en hen in hun opvoedende taak begeleiden.”
In nrs 298 en 299 zegt de paus dat hertrouwde mensen gerespecteerd moeten worden als ze gewetensvol, met nieuwe kinderen, bewezen trouw, vrijgevigheid en christelijke toewijding leven. “Hertrouwden moeten op alle mogelijke manieren meer in de christelijke gemeenschappen worden geïntegreerd… .. Zij behoren tot het Lichaam van Christus, de Kerk, en kunnen een vreugdevolle en vruchtbare ervaring hiervan hebben. Zij zijn gedoopt, zij zijn broers en zusters, de Heilige Geest stort in hen gaven en charisma’s uit tot welzijn van allen. Hun deelname kan tot uitdrukking komen in verschillende kerkelijke diensten… Zij moeten zich niet buitengesloten voelen, maar levende ledematen van de Kerk, en haar daarbij als een moeder voelen, die hen altijd opvangt, met genegenheid voor hen zorgt en hen bemoedigt op de weg van het leven en het evangelie.” Nou, dit is toch duidelijke taal aan alle onbarmhartige, wettische en veroordelende pastores, bisschoppen en christenen.
Over homoseksuelen: nr.150: “Wij benadrukken dat iedereen, ongeacht zijn seksuele geaardheid, gerespecteerd en in zijn waardigheid moet worden bevestigd en met respect moet worden behandeld. …”
Maar ook zegt hij, evenals de synodes: Nr.251: “het huwelijk volgens Gods plan kan echter niet gelijkgesteld worden met een verbintenis tussen homoseksuele personen”.
Er is vooral in het buitenland en op de synodes veel discussie geweest over de vraag of hertrouwden nu wel of niet ter communie mogen.
De paus besluit: Nr. 300: “Wegens de onnoemelijke verscheidenheid aan concrete situaties …moet men van een synode of van deze brief geen algemene norm verwachten die in alle gevallen toepasbaar is.
Een gesprek van gescheiden mensen met een priester kan hen helpen een juist oordeel te vormen over belemmeringen om aan het kerkelijk leven deel te nemen.”
301: Verzachtende omstandigheden maken het onmogelijk tegenwoordig nog over doodzonde te spreken.
Nr.303 citeert de catechismus van de katholieke kerk over het eigen geweten: “Het geweten van personen in concrete omstandigheden, die objectief niet de kerkelijke opvatting over het huwelijk realiseren, dat geweten moet beter betrokken worden in de praktijk van de kerk.”
In de eerste lezing van vandaag horen we dat in de eerste christengemeenschap discussie en verdeeldheid was over het joods voorschrift van de besnijdenis. Wettische christenen wilden vasthouden aan dat voorschrift, andere christenen als Paulus en Barnabas wilden dat voorschrift afschaffen. Het apostelcollege in Jeruzalem besluit alleen nog iets te verbieden dat aan de tijdgenoten ergernis geeft en verder geen zware lasten op te leggen van verouderde wetten.
Ik zie daarin een sterke overeenkomst met de brief van deze paus.
Uit deze hele brief ademt een barmhartige, begripvolle, liefdevolle, respectvolle Geest van paus Franciscus. Bisschoppen en priesters en theologen moeten ophouden met veroordelingen van mensen die niet aan de kerkelijk leer en moraal kunnen voldoen. De kerk moet een begripvolle en bemoedigende houding aannemen tegenover mensen die niet leven in een geldig sacramenteel kerkelijk huwelijk.
Ik moet eerlijk zeggen dat deze brief mij aan het denken heeft gezet. Ik heb gevoelsmatig ook wel de neiging gehad om mensen te veroordelen die niet volgens de kerkelijke leer en moraal leven, hoewel ik op mijn priesteropleiding ook geleerd heb zoals Jezus niet te oordelen. Rationeel gezien wist ik dat ook wel, maar mijn verstand en gevoel liepen hierin wat uiteen. De brief van de paus heeft mijn hart geraakt en ik voel nu een mildere, meer open en meer respectvolle houding naar mensen die een eigen weg zijn gegaan. De brief helpt mij om deze mensen toch als volwaardige leden van de geloofsgemeenschap te zien en met hen in gesprek te blijven.
Gods liefde is eindeloos barmhartig. Punt uit. Amen.
