3e Zondag jaar A Pius X en Bergschenhoek.
Lezing: 1 Kor.1,14-17
PREEK in het kader van de gebedsweek voor de eenheid van de christenen.
Beste christenen,
Sinds enkele weken mogen Roemenen en Bulgaren vrij in Nederland komen werken als leden van de Europese Unie. Letland heeft per 1 januari de euro ingevoerd en Litouwen wil dit jaar volgen. De Europese Unie kreeg vorig jaar de Nobelprijs voor de vrede. Het is een unieke ontwikkeling in de geschiedenis. Want voor het eerst is er op democratische wijze een stukje eenheid tot stand gebracht tussen volkeren van verschillende talen, volken en culturen. Zonder oorlog, zonder geweld, zonder bloedvergieten. Grote rijken met één munt waren er veel eerder, zoals het Romeinse rijk. Maar die werden met geweld aan vreemde volkeren opgelegd.
We zien dus in Europa een verlangen naar eenheid en we zien dat het mogelijk is die eenheid op vreedzame wijze te bereiken. Het typische is dat deze eenheid op politiek en economisch gebied bereikt wordt.
Het betekent dat de economen in deze zin een voorbeeld zijn voor de christenen. Eigenlijk zouden christenen voorop moeten lopen en een voorbeeld moeten zijn voor economen. Maar Jezus merkte het al op: “de kinderen van deze wereld handelen onderling met meer overleg dan de kinderen van het licht” (Lucas 16)
De afgelopen week bad ik vaak het eucharistisch gebed van de kerk op weg naar de eenheid. Daarin staat: “Maak uw kerk temidden van een verdeelde wereld tot een instrument dat geloofwaardig en volhardend de eenheid en de vrede dient”. Die kerk moet inderdaad nog gemaakt worden want we zijn nu eerder een verdeelde kerk in een wereld die steeds meer één wordt.
Een buitenstaander zou de christen kunnen voorwerpen: “Wat praat je over vrede in de wereld terwijl het christendom zo verdeeld is? Verbeter de wereld, begin bij jezelf”. Wat moeten we daarop antwoorden? Het enige antwoord is de oecumenische daad: met volle inzet streven naar eenheid.
De stichter van het christendom, Jezus Christus heeft in zijn testament, in zijn laatste wilsbeschikking, duidelijk gezegd dat Hij graag eenheid zag onder zijn volgelingen. In de afscheidsrede op het Laatste Avondmaal bidt hij meermaals dat allen die zijn Naam belijden één zouden zijn, zo één als Hij met de Vader in de hemel was.
Deze wens wordt al eeuwen door zijn volgelingen genegeerd. Zijn volgelingen geven er de voorkeur aan bepaalde dogma’s, bijbelinterpretaties of kerkstructuren te verdedigen ten koste van de eenheid.
Ook in de jonge kerk was er al verdeeldheid. Bijvoorbeeld in de gemeente van Korinthe. Paulus schrijft er een brief over. Die hebben we net gehoord. Ieder had zijn eigen leus: “Ik ben van Apollos, Ik ben van Paulus, Ik ben van Petrus”. We kunnen dat doortrekken: “Ik ben luthers, ik ben calvinist, ik ben rooms-katholiek. Is Christus dan in stukken verdeeld? Is de paus voor u gekruisigd? Of zijn er mensen gedoopt in naam van Luther of Calvijn?…”
Gelukkig zijn er wel tekenen van hoop. Veel bewegingen zijn oecumenisch, zoals de Focolarebeweging. Het aantal gemengd gehuwden wordt steeds groter. Hier hadden we vorige week dominee Stutvoet in de zaterdagavond/zondagsviering.
Jezus heeft eens gezegd: “hebt elkander lief”. Dat geldt voor de afzonderlijke gelovigen binnen een kerk. Maar dat kunnen we ook ruimer zien en toepassen op ons kerkzijn: “hebt elkanders kerk lief”. Wees blij als het een andere kerk goed gaat en leef mee als een andere kerk in crisis verkeert of problemen heeft.
Het tweede millennium was het millennium van de schisma’s en kerksplitsingen. Dat begon al in 1054 met de breuk tussen de Oosterse en Westerse kerk. En in 1517 spijkerde Luther zijn stellingen aan de kerkdeur in Wittenberg om te protesteren tegen misstanden in de kerk. Luther werd geexcommuniceerd in 1521 en daardoor ontstond de Reformatie.
Het zou goed zijn als het derde millennium de tijd van verzoening en eenheid zou kunnen zijn.
Laten we daar vandaag voor bidden. Het is de week van gebed voor de eenheid van de christenen. Bidden is goed. De Heilige Geest hebben we nodig om de weg naar de eenheid te vinden. Maar laten we niet passief afwachten.
Sommige kerkelijke leiders zeggen dat wij als mensen de eenheid niet kunnen maken, maar dat de eenheid een geschenk is van de Heilige Geest. Daar ben ik het helemaal niet mee eens. Daarmee zeggen ze in feite dat de Heilige Geest de verdeeldheid laat bestaan.
Als het aan de Heilige Geest ligt worden de kerken en de christenen vandaag nog één. Maar de verdeeldheid is juist het werk van kortzichtige mensen, van gebrek aan Heilige Geest. De verdeeldheid wordt alleen overwonnen naarmate wij ons meer openstellen voor de heilige Geest en onze eigen kortzichtige fundamentalistische theorieen over God en het geloof loslaten.
De Geest moet ons inderdaad verlichten. Maar wij mogen niet passief afwachten. Mensen hebben de verdeeldheid veroorzaakt, niet de Heilige Geest. Wij moeten de eenheid dus ook zelf herstellen. Met hulp van de Heilige Geest, maar niet passief afwachtend.
Natuurlijk mag er ook een zekere pluriformiteit bestaan waar het niet gaat om essentiele geloofszaken. Liturgische vormen, wijze van bidden, feestdagen vormgeving van kerken, dat mag allemaal verschillend zijn. Binnen de katholieke kerk is er ook een groot verschil tussen een Afrikaanse, een Zuidamerikaanse, een westerse of een byzantijnse eredienst. Toch is het allemaal katholiek. Er zijn nu eenmaal culturele en smaakverschillen. Maar we belijden hetzelfde geloof.
Het klokkenspel van Rikkert: verschillende klokken hebben verschillende klanken. Aleeen samen klinken ze harmonisch. Elke kerk heeft zijn eigen klank, maar alleen samen kunnen ze een melodie spelen.
Het beeld van de kooltjes in de haard: een dominee zei eens: las de haard uit dreigt te gaan, moet je de kooltjes naar elkaar toe schuiven. Zo moeten christenen en kerken in deze tijd ook dichter naar elkaar toekomen om het vuur van het evangelie weer op te laten laaien..
Laten we daarom deze gebedsweek voor de eenheid afsluiten met het vaste voornemen onze bijdrage te leveren aan de eenheid.