Mattheus 5,17-37
ECHTSCHEIDING ???
Vandaag zullen we even stil staan bij echtscheiding. Een delicate zaak, want onder ons kunnen gescheiden mensen zijn, of ouderen van wie kinderen gescheiden zijn Bovendien heb ik gemakkelijk praten omdat ik niet getrouwd ben. Toch wil ik er iets over zeggen. Het is goed te weten wat de kerk zegt over echtscheiding, ook als het niet uw eigen levensomstandigheden betreft. Want we kunnen allemaal in een gesprek hierover betrokken raken op een verjaardag, op het werk of bij de koffie. En ik zal eindigen met hoopvolle en troostvolle gedachten voor wie gescheiden zijn, want ik wil voorop stellen dat ik op geen enkele manier wil oordelen over gescheiden mensen.
Ik citeer enkele stukken uit de nota “Huwelijk in crisis” van de Diocesane Pastorale Raad van het Bisdom Rotterdam:
”Jezus heeft zich op het punt van de huwelijkstrouw zeer radicaal uitgesproken: [dat hoorden we in het evangelie van vandaag] ……De onverbreekbaarheid van het huwelijk is dus niet een extra juk dat de gelovige van buitenaf op de schouders wordt gelegd. Neen, in de visie van Jezus is het iets dat uit het wezen van het huwelijk zelf voortvloeit. …..
… Ondanks alles blijft ook het huwelijk van gelovige christenen een kwetsbare verbintenis, die van binnen uit door eigen nalatigheid wordt bedreigd, alsook door allerlei invloeden van buiten. Het komt voor dat vaak meer door onmacht dan door schuld – het samenzijn ondraaglijk of onleefbaar wordt en voor niemand meer herkenbaar is als teken van Gods liefde en zorg. Het samenzijn wordt dan slechts een karikatuur van de echtelijke trouw, die Jezus zo ter harte ging. …..”
Hier wil ik persoonlijk aan toe voegen dat het daarom in bepaalde omstandigheden voor het welzijn van de echtgenoten en voor de kinderen, toch beter kan zijn dat de gehuwden uit elkaar gaan. De kerk kent geen echtscheiding zoals de burgerlijke stand dat kent, vanwege de uitspraak van Jezus: “Wat God verbonden heeft, dat mag de mens niet scheiden”. Dus ook de kerk mag dat niet. De kerk kent wel nietigverklaring van een huwelijk zodat de man en vrouw met een ander opnieuw kunnen trouwen voor de kerk
“Er kan alleen maar sprake zijn van een echt geldig huwelijk als de huwelijksbelofte in vrijheid en volwassenheid is uitgesproken. … In de traditie van de kerk is een huwelijksbelofte die onder dwang (bv. psychische onvrijheid, druk van derden enz.) tot stand was gekomen, dan ook niet bindend. In zo’n geval kan het huwelijk nietig worden verklaard.
Ernstige defecten die van het begin af aan een huwelijk tot een dubieuze zaak maken zijn bijvoorbeeld: een veel te lichtvaardige houding bij de partners, gebrek aan geestelijke rijpheid, veel te vroeg trouwen, verzwegen lichamelijke gebreken of ernstige ziekte, een strafblad, grote financiële schulden etc. enz.
Moeilijker zijn de huwelijken die naar alle redelijkheid in vrijheid gesloten zijn, maar later tot een ondraaglijke situatie (voor ouders en kinderen) zijn uitgegroeid. Vanouds kent de kerk voor deze omstandigheden het recht van scheiding van tafel en bed.
… Christenen dienen er zich voor te hoeden een snel en gemakkelijk oordeel uit te spreken over mensen die in scheiding zijn geraakt. Niemand kan het hart en het geweten van zijn medemens peilen. Dat komt alleen God toe. Elk geval is bovendien anders. Hoe vaak gingen mensen niet uit elkaar na een lange strijd, waarbij zij probeerden om toch nog te redden wat er te redden viel?”
Tot zover het citaat uit de brochure van het DPC.
De bemoedigende woorden voor gescheiden mensen komen uit de encycliek Amoris Laetitiae die paus Franciscus heeft geschreven. Hij zegt daarin: “de kerk kijkt met de liefdevolle blik van Christus naar gebroken gezinnen, … bemoedigt hen het goede te doen, voor elkaar met liefde te zorgen en zich ten dienste te stellen van de gemeenschap waarin zij leven en werken” (nr. 78)
En dan in nr 79: “er is niet altijd sprake van schuld en vrije keuze … Daarom moeten we oordelen vermijden die geen rekening houden met de complexiteit van de verschillende situaties, en moeten we ook zien hoe die mensen lijden.”
Dan gaat de paus specifiek in op de situatie van gescheiden en hertrouwde mensen. Nr.246: “Christelijke gemeenschappen mogen gescheiden ouders met een nieuwe relatie niet aan hun lot overlaten… Ze moeten hen integendeel omarmen en hen in hun opvoedende taak begeleiden.”
In nrs 298 en 299 zegt de paus dat hertrouwde mensen gerespecteerd moeten worden als ze gewetensvol, met nieuwe kinderen, bewezen trouw, vrijgevigheid en christelijke toewijding leven. “Hertrouwden moeten op alle mogelijke manieren meer in de christelijke gemeenschappen worden geïntegreerd… . Zij behoren tot het Lichaam van Christus, de Kerk, en kunnen een vreugdevolle en vruchtbare ervaring hiervan hebben. Zij zijn gedoopt, zij zijn broers en zusters, de Heilige Geest stort in hen gaven en charisma’s uit tot welzijn van allen. Hun deelname kan tot uitdrukking komen in verschillende kerkelijke diensten… Zij moeten zich niet buitengesloten voelen, maar levende ledematen van de Kerk, en haar daarbij als een moeder voelen, die hen altijd opvangt, met genegenheid voor hen zorgt en hen bemoedigt op de weg van het leven en het evangelie.” Nou, dit is toch duidelijke taal aan alle onbarmhartige, wettische en veroordelende pastores, bisschoppen en christenen.
Er is vooral in het buitenland en op de synodes veel discussie geweest over de vraag of hertrouwden nu wel of niet ter communie mogen.
De paus besluit: Nr. 300: “Wegens de onnoemelijke verscheidenheid aan concrete situaties …moet men van een synode of van deze brief geen algemene norm verwachten die in alle gevallen toepasbaar is.
Een gesprek van gescheiden mensen met een priester kan hen helpen een juist oordeel te vormen over belemmeringen om aan het kerkelijk leven deel te nemen.”
Nr. 301: Verzachtende omstandigheden maken het onmogelijk tegenwoordig nog over doodzonde te spreken.
Nr.303 citeert de catechismus van de katholieke kerk over het eigen geweten: “Het geweten van personen in concrete omstandigheden, die objectief niet de kerkelijke opvatting over het huwelijk realiseren, dat geweten moet beter betrokken worden in de praktijk van de kerk.”
U allen die er misschien niet direct mee te maken heeft, wil ik in ieder geval vragen te bidden voor de gehuwden en gescheiden mensen. Voor de gehuwden dat ze altijd goed met elkaar communiceren en openstaan voor elkaars vreugde en verdriet om scheiding te voorkomen. En bidden voor gescheiden mensen, dat ze blijven geloven in Gods liefde en hun gevoel voor eigenwaarde behouden.
In het nieuwste eucharistisch gebed voor huwelijksvieringen staat een hele mooie bede: “Wij smeken U, toon ook uw goedheid aan zovelen die zijn teleurgesteld in hun verlangen naar liefde en geluk. Wees Gij hun vrede, vertroosting en hoop, zodat zij de vreugde hervinden te leven in uw liefde, dienstbaar aan anderen.”
pastor Winfried Kuipers